Problemen- en doelenboom

Inhoud

Aan de hand van een problemenboom worden problemen en noden op het terrein en hun mogelijke oorzaken geclusterd. Als resultaat van deze problemenboom worden doelen en acties aan elkaar gekoppeld en uitgewerkt.

Werkwijze

Stap 1 - benoem problemen in groepjes

In kleine groep worden de noden en problemen in relatie tot het thema waarrond men wil werken, uitgesproken. Deze worden op afzonderlijke post-its of kaartjes genoteerd.

Stap 2 - cluster in plenum problemen in termen van oorzaak-gevolg

Plaats de problemen (geschreven op post-its) in termen van oorzaak – gevolg bij elkaar. Zo ontstaat als het ware een boom met blaadjes (post-its). Orden problemen in termen van oorzaak-gevolg. Problemen die fundamenteel zijn hang je onderaan: ze vormen ‘de wortels’ en ‘de stam’ van de boom. Gevolgen hang je in ‘de kruin’. Met pijlen kan je de problemen (oorzaak-gevolg) met elkaar verbinden. Cluster ook problemen die samenhangen. Op deze wijze krijg je zicht op waar een geformuleerd probleem mee te maken heeft en wat eventuele onderliggende problemen zijn. Daarnaast geeft een problemenboom ook visueel weer welke problemen samenhangen.

Stap 3 - cluster de oorzaken

Na het samenhangen van problemen bekijk je op welke problemen je als groep vat hebt en welke problemen in een groter kader moeten geplaatst worden. Problemen waar je zelf geen aandeel in hebt, worden weggehaald. Hierrond kan je immers weinig ondernemen. Het heeft ook weinig zin hier in eerste instantie energie aan te verliezen. Het is wel belangrijk deze informatie bij te houden. Voor problemen waar jezelf wel invloed op kan hebben, kun je nadien zoeken naar mogelijke acties.

Stap 4 - formuleer oplossingen en doelen

In deze stap ga je van een problemenboom naar een oplossingenboom. Verdeel de problemenclusters over duo’s. Elk duo gaat aan de slag om te formuleren wat er moet gebeuren om een oplossing voor een probleem/problemencluster te verkrijgen. Benadruk dat iedereen mag brainstormen over mogelijke oplossingen voor problemen. Overloop de ideeën van deze oplossingen in plenum.

Tip: een voorbeeld van een problemenboom en een doelenboom vind je bij materiaal.

Stap 5 - cluster acties in een tijdspad

Focus in deze laatste stap op acties. Bekijk de clusters met problemen en mogelijke oplossingen. Hoe verder een probleem opgesplitst wordt in onderliggende oorzakelijke problemen, hoe eenvoudiger het is om bij deze deelproblemen acties te formuleren. Je verfijnt de oorzaken tot aan de ‘wortels’ van de boom en tekent in de kruin de gevolgen uit. Vervolgens formuleer je acties bij de problemen waar je zelf een invloed op heeft, en dit op kaartjes in een andere kleur. Het kan gaan om sterke punten of mogelijkheden tot al of niet concrete acties die het probleem helpen oplossen.
Formuleer samen een aantal acties die je kan ondernemen om de problemen op te lossen en/of aan te pakken. Schrijf deze acties op aparte kaartjes.
Neem vervolgens de kaartjes en orden ze in een tijdspad. Welke acties kan je op korte termijn verwezenlijken? Welke acties zullen later opgestart worden?
Geef tot slot ook de randvoorwaarden aan die nodig zijn om de acties te doen slagen.

Tot slot: stel een concretere planning op per actie: wie doet wat, wie is verantwoordelijk, …

Bronnen

• Ernalsteen, V., Blaton, L. & Joos, A. (2012). Starten met een Brede School. Stappen en aandachtspunten. Gent: Steunpunt Diversiteit & Leren.