Theory of Change

Inhoud

Theory of change (TOC) is een evaluatiemethode waarbij de acties worden bekeken in relatie tot de doelen. Met de werkvorm wordt de relatie tussen doelen en acties blootgelegd en geëxpliciteerd.

Als je het gevoel hebt dat doelen van de Brede School niet of onvoldoende bereikt worden dan kan de TOC een manier zijn om de relatie tussen doelen en acties onder de loep te nemen. Misschien liggen doel en actie te ver uiteen en moeten er meer of andere tussendoelen geformuleerd worden en/of versterkende acties worden opgezet.

Het gebruik van TOC leidt in de praktijk tot het formuleren van meer en/of juistere tussendoelen (en bijhorende acties) wat de effectiviteit van de Brede School tegemoet komt en dus ook bijdraagt tot de motivatie van partners.

Bijvoorbeeld: om de leesvaardigheid van kinderen te bevorderen van de kinderen wil de Brede School meer inzetten op bibliotheekbezoek. Er worden klasbezoeken georganiseerd en er wordt een jaarlijks vertelfestival op poten gezet in de buurtbibliotheek. Met de methodiek Theory of Change (TOC) verplicht deze Brede School zich om de relatie tussen meer lezen, meer bibliotheekbezoek en het luisteren naar verhalen nauwer te omschrijven. Dit leidt in de praktijk tot het meer opvolgen van het bibliotheekbezoeken: naar aanleiding waarvan en waarvoor komen kinderen naar de bib. De TOC draagt ook bij tot de organisatie van bijkomende acties door de scholen. De leerkrachten maken in de klas meer gebruik van boeken uit de bibliotheek en leggen expliciet een verband tussen lezen en vertellen, tussen lezen en fantasie, … Door de relatie beter te benoemen, wordt de evaluatie concreter en komt men tot relevante versterkende acties.

Werkwijze

Voor de begeleider:

Deze methodiek wordt indien nodig voorafgegaan of geïntegreerd met ‘De Problemenboom’: daar worden de relaties tussen noden en mogelijke oplossingen blootgelegd.

Lees bij tips & tricks meer over de TOC en bekijk hier enkele voorbeelden.

Stap 1 - bespreek in groep de doelen en acties van jullie Brede School

• Verdeel de deelnemers in twee groepen.
• Groep 1 brengt in kaart welke langetermijndoelen de Brede School geformuleerd heeft om de problemen aan te pakken. Elk doel wordt op een afzonderlijke flap genoteerd.
• Groep 2 schrijft op afzonderlijke post-its welke acties de Brede School geformuleerd heeft.

Stap 2 - formuleer jullie theorie van verandering: hoe zijn de acties verbonden met de langetermijndoelen?

• Hang de flappen van groep 1 op.
• Hang vervolgens de acties van groep 2 bij gepaste doelen (op de desbetreffende flap).
• Bespreek: ‘Waarom leidt volgens jullie een bepaalde actie tot een bepaald doel?’; ‘Wat zijn jullie achterliggende ideeën en theorieën hierover?’

Bijvoorbeeld: een Brede School zet in op het promoten van het vrijetijdsaanbod. Ze hopen het beeld dat leerkrachten over leerlingen hebben te veranderen, zodat leerkrachten op een andere manier omgaan met leerlingen en ook de buitenschoolse ervaringen en/of talenten van kinderen binnen de klas meer zullen gaan benutten. Op basis van deze vaststelling gaat de Brede School in de TOC verder nadenken over die achterliggende theorieën: klopt dit? Zijn er nog andere acties nodig om het doel te bereiken …

• Bespreek: ‘Wat zijn de tussentijdse veranderingen of resultaten die jullie van de acties verwachten?’
• Formuleer de nodige tussendoelen om de relatie tussen actie en doel te expliciteren.

Tip: voor de formulering van tussendoelen kan je gebruik maken van SMART (zie bronnenkaart). Om de voortgang van de vergadering niet te onderbreken kan dit nadien door een werkgroepje gedaan worden.

Stap 3 - pas jullie TOC toe: waar hebben we nood aan?

• Bespreek: ‘Hebben we nood aan verhelderende tussendoelen en meer evaluatie(momenten) en zo ja, welke?’
• Bespreek: ‘Hebben we op basis van stap 2 of de nieuwe tussendoelen nood aan extra acties die (het effect van) de huidige acties versterken?’

Stap 4 - schrijf jullie TOC uit en pas jullie actieplan aan op basis van de uitkomsten van deze denkoefening

Schrijf jullie TOC in eenvoudige termen uit voor alle partners en externen. Dit wil zeggen: wat willen we bereiken en hoe pakken we dat aan? Maar ook: waarom denken we dat onze acties tot bijdragen tot onze doelen? Wat zijn onze achterliggende ideeën en theorieën van waaruit we vertrekken?

Bronnen

• Ernalsteen, V., Blaton, L. & Joos, A. (2012). Starten met een Brede School. Stappen en aandachtspunten. Gent: Steunpunt Diversiteit & Leren.